Bir Dilin Aynasında Of: 1927 Sayımında Yüzde 100 Türkçe Gökhan Karataş Tarih bir aynadır; geçmişte olanları sadece yansıtmakla kalmaz, bugünün anlamını da berraklaştırır. Bugün sizlere, arşivlerin tozlu raflarından çıkarılmış ama her satırıyla hâlâ ışık saçan bir veriden söz etmek istiyorum: 1927 Türkiye Genel Nüfus Sayımı ve Of’un Türkçe konusundaki eşsiz duruşu. 1927… Cumhuriyet henüz beş yaşında. Ülke, yüzyılların enkazını sırtından atmak ve yepyeni bir kimlik inşa etmekle meşgul. Yeni harfler, yeni yasalar, yeni kurumlar… Ve ilk kez bir ülke nüfusu bilimsel esaslara göre sayılıyor. TBMM’de 2 Haziran 1926’da kabul edilen 896 sayılı kanuna dayanarak, 28 Ekim 1927’de yapılan bu sayım, sadece nüfusu değil, “aile içinde konuşulan dili” de kayıt altına alıyor. Ve işte o anda, Of’un adı altın harflerle yazılıyor. Evet, 1927 Ana Dil Sayımı verilerine göre Of’ta yaşayan nüfusun tamamı –istisnasız tamamı– evinde Türkçe konuşuyor. Bu oran yalnızca yüzde olarak değil, simgesel anlamı açısından da büyüleyici. Çünkü bu, sadece bir dilin konuşulması değil; bir aidiyetin, bir bağlılığın, bir hissiyatın dışavurumu. Bugün dahi pek çok bölgenin çok dilli yapısı düşünüldüğünde, 1927 yılında Of’un bu kadar homojen bir dil profili sergilemesi dikkat çekici. Bu, tek başına bir demografik gerçeklik değil, aynı zamanda sosyolojik ve kültürel bir duruşun yansımasıdır. Cumhuriyet’in dil birliği hedefiyle birebir örtüşen bu veri, Of halkının millî kimlik inşasında ne kadar içselleştirilmiş bir rol oynadığını da göstermektedir. İnsanın aklına hemen şu soru geliyor: Peki bu nasıl mümkün oldu? Bu dilsel yekpareliğin arka planında ne vardı? Cevap belki de çok yalın: Of, yüzyıllar boyunca Anadolu’nun kalbiyle bağını hiç koparmadı. Sözünü Türkçe söyledi, duasını Türkçe etti, türküsünü Türkçe yaktı. Dil, Of’ta sadece iletişim aracı değil, bir kimlik meselesi oldu. Ve belki de bu yüzden, Cumhuriyet’in ilk büyük sayımında “dil birliği” denilince haritada parlayan yerlerden biri oldu. Bugün sosyal yapılar daha karmaşık, dilsel çeşitlilik daha zengin. Ancak geçmişin o saf, o net fotoğrafına bakmak; bize kim olduğumuzu, nereden geldiğimizi ve nereye yönelmemiz gerektiğini hatırlatıyor. Of, 1927’de Türkçe’ye sımsıkı sarılmıştı. Şimdi bize düşen görev, bu mirası sadece korumak değil; anlamak, yorumlamak ve gelecek kuşaklara aktarmaktır. Çünkü bazen bir nüfus sayımının dipnotunda, bir milletin karakteri gizlidir. Kaynakça: Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) Arşivleri 1927 Türkiye Umûmî Nüfûs Tahrîri Resmî Raporu Resmî Gazete (1926, Sayı: 402) Of, 1927 Ana Dil Sayımında Türkçeyi Yüzde 100 Konuşan İlçe Olarak Zirvede