Gökhan Karataş

Özet

Bu çalışma, Türk havacılığının öncüsü Vecihi Hürkuş'un, kendi imkânlarıyla ürettiği Vecihi K-14 uçağıyla 1931 yılında gerçekleştirdiği Anadolu turunun Of durağını ele almaktadır. 13 Eylül 1931 tarihinde Of'a iniş yapan bu uçuş, ilçede bir ilk olması açısından tarihî bir nitelik taşımaktadır. Bu yazıda, dönemin gazete haberlerine dayanarak söz konusu inişin süreci, halk üzerindeki etkisi ve uçuş sonrası gelişmeler incelenmiştir.

1. Giriş

Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluş yıllarında bilim, teknik ve ulaştırma alanında atılan adımların en dikkat çekici örneklerinden biri havacılıktır. Bu dönemde öne çıkan isimlerden biri olan Vecihi Hürkuş, hem Osmanlı hem de Cumhuriyet döneminde havacılığın gelişimine öncülük etmiş bir figürdür. Onun 1931 yılında kendi tasarımı olan Vecihi K-14 uçağı ile gerçekleştirdiği propaganda uçuşları, halkın havacılıkla tanışmasında önemli rol oynamıştır.

Bu çalışmada, söz konusu uçuşlardan biri olan Of inişi, dönemin Anadolu Ajansı haberleri ve yerel hafızalardan edinilen bilgiler ışığında değerlendirilecektir.

2. Gelişme

2.1 Vecihi Hürkuş ve K-14 Uçağının Gelişimi

Vecihi Hürkuş, 1924 yılında Türkiye'nin ilk sivil uçağı olan Vecihi K-6'yı üretmiştir. Ancak bu uçağa Türkiye'de uçuş lisansı verilmemiştir. Aynı durum 1930 yılında imal ettiği Vecihi K-14 modeli için de geçerli olmuştur. Bunun üzerine dönemin Genelkurmay Başkanı Mareşal Fevzi Çakmak’ın desteğiyle uçağını sökerek Çekoslovakya'nın Prag kentine götüren Vecihi Bey, burada tüm testlerden geçerek hem pilotluk hem de uçuş lisansını almıştır.

2.2 Propaganda Uçuşu ve Uçuş Rotası

Vecihi Hürkuş, Türk Tayyare Cemiyeti'nin talebiyle, lisanslı uçağıyla Anadolu'yu kapsayan geniş bir propaganda uçuşuna çıkmıştır. Ankara'dan başlayan uçuş, Karadeniz hattı üzerinden Doğu Anadolu'ya uzanmış; rota Gerede – Bolu – Zonguldak – Cide – İnebolu – Sinop – Fatsa – Ordu – Ünye – Giresun – Trabzon – Sürmene – Of – Rize – Gümüşhane – Bayburt – Erzincan – Zara – Sivas – Akdağmadeni – Ankara şeklinde belirlenmiştir.

2.3 13 Eylül 1931: Of'a İniş

Anadolu Ajansı'nın 13 Eylül 1931 tarihli haberinde, Trabzon'da hava muhalefeti nedeniyle birkaç gün beklemek zorunda kalan Vecihi Hürkuş'un, havanın düzelmesiyle Of ve Rize'ye hareket ettiği belirtilmektedir. Aynı haberde, Hürkuş'un şehir üzerinde gösteri uçuşları yaparak halkı selamladığı, konferanslar vererek halkta havacılığa ilgi uyandırdığı aktarılmaktadır.

2.4 Uçakta Meydana Gelen Hasar

17 Eylül 1931 tarihli haberlerde, Of'a iniş sırasında belirlenen iniş alanının çamurlu olması nedeniyle tayyarenin hafif şekilde hasar gördüğü, tamirat için bölgeye getirildiği ve kısa süre içinde yeniden uçuşa hazır hale getirildiği bildirilmektedir. 20 Eylül tarihli haberde ise, uçağın yeniden havalandığı, tecrübe uçuşlarının başarıyla tamamlandığı ve Ofluların büyük bir coşkuyla Vecihi Bey'i alkışladığı kaydedilmiştir.

2.5 Toplumun Tepkisi ve Tayyare Cemiyeti Bağışları

Oflular, bu tarihi inişi büyük bir coşkuyla karşılamış, uçağı ve pilotunu bağırlarına basmıştır. Aynı zamanda bu olay, Türk Tayyare Cemiyeti'ne olan ilgiyi artırmış; halk, uçağın simgelediği modernleşme idealine destek olmak adına bağış kampanyalarına katılmıştır. Bu bağışlarla o yıl toplam 6 uçak satın alınmış ve uçaklara bağış yapan beldelerin isimleri verilmiştir. Of da bu beldeler arasında yer almıştır.

3. Sonuç

Vecihi Hürkuş'un 1931 yılında gerçekleştirdiği Anadolu turu, yalnızca bir havacılık gösterisi değil; aynı zamanda yeni kurulan Cumhuriyet'in halkla bütünleşme çabasının da bir simgesidir. Of'a yapılan iniş ise, hem teknik bir başarı hem de yerel halkın havacılığa bakışını kökten etkileyen bir olay olarak değerlendirilmelidir. O gün, Of semalarında yükselen bir uçağın sesi; Anadolu'nun geleceğe dair umutlarının da sembolü olmuştur.

Bugün bu inişin üzerinden 94 yıl geçmiştir. Ancak hafızalarda ve belgelerde bu olay hâlâ canlılığını korumakta, yeni kuşaklara ilham vermektedir.

Kaynakça

Anadolu Ajansı Arşivi, 11 – 20 Eylül 1931 tarihli haber bültenleri.

Tayyareci Vecihi Hürkuş Müzesi Derneği - Basında Vecihi Hürkuş köşesi, www.vecihihurkus.org.tr.

Karataş, Gökhan. “Of Tarihinden Bir Yaprak: Yıl 1931, Vecihi-K14 Uçağı Of’ta.” (2025, kişisel çalışma).

Hürkuş, Vecihi. Bir Tayyarecinin Anıları. (Basım yılı ve yayınevi bulunamadı, tespit edilmesi önerilir.)

Of Tarihinden Bir Yaprak: Yıl 1931, Vecihi-K14 Uçağı Of'ta

Bir Uçağın Gölgesinde Of'un Göklerine Yazılan Tarih